Voyager I en II verlaten bijna het zonnestelsel

De in augustus en september 1977 gelanceerde satellieten Voyager I en Voyager II zijn de verst verwijderde objecten die ooit door mensen de ruimte in geslingerd zijn. Ik ben altijd extra geïnteresseerd geweest in die twee satellieten omdat ze net voor en net na mijn geboorte gelanceerd werden. Waar hangen ze na 35 jaar helemaal uit, die twee? Voyager I bevindt zich op de onbegrijpelijke afstand van 18,42 miljard kilometer (18,42 terameter voor de nerds onder ons). Voyager II is net 15 terameter ver weg.

Voyager II vertrok twee weken eerder, maar is inmiddels ingehaald door
Voyager I. Beide satellieten verlaten nu bijna de heliosfeer, de invloedssfeer
van de zon.

Die afstand is ver, maar haalt het niet bij afstanden zoals lichtjaren. De tijd die het duurt voordat een databericht van Voyager I de aarde bereikt heeft is dik 17 uur. Zo'n radiobericht heeft de snelheid van het licht. Je zou dus kunnen zeggen dat Voyager I zich op een afstand van 17 lichtuur bevindt. Een lichtjaar is dus nog 515 keer langer dan de afstand tot deze satelliet tot de aarde.

Afbeelding van de Voyager satelliet. In de metalen buis aan
de onderzijde zit de radioactieve stroombron. De grote
schotel is nodig om met de aarde te communiceren. De hele
lange antenne wordt gebruikt om metingen aan het zwakke
magnetische effect van de zonnewind te doen.

Ergens in de volgende 10 tot 15 jaar verlaat de Voyager I uiteindelijk het zonnestelsel. Waarschijnlijk duurt het nog een paar jaar voordat energievoorziening het af laat weten of de afstand tot de aarde te veel problemen gaat geven. De vraag is dus of ze dat bijzondere moment nog meemaken. In ieder geval worden die twee bijzondere satellieten, inclusief hun boodschap van de mensheid, dan gewoon de twee verst verwijderde stukken stukken afval ooit door mensen de ruimte in geslingerd.

Plaquette op de Voyager satellieten met informatie aan
buitenaardsen over wie wij mensen zijn en waar de aarde
zich bevindt. Wat al die tekens en schema's betekenen komt
ooit in een volgende blog bijdrage.

Meer informatie:
- Volg hier live de afstand tussen de Voyagers I en II en de aarde: Voyager.jpl.nasa.gov
- De laatste metingen van Voyager I geven te denken of de satelliet wel echt binnenkort de invloedssfeer van de zon zal verlaten. Waarschijnlijk duurt het nog wel meer dan een decennium: Voyager 1: 'reports of my exit are greatly exaggerated'

English version of this blog item: Voyager I and II are leaving our Solar system

Wegzinkende vulkanen in de Stille Oceaan

Hoe kan het eigenlijk dat er midden in een oceaan van 4 of 5 kilometer diepte piepkleine ronde eilandjes voorkomen? Deze ringvormig atollen zijn in miljoenen jaren opgebouwd uit koraal en vulkanische gesteente. Charles Darwin publiceerde al meer dan een eeuw geleden een verklaring voor de ontstaanswijze van atollen. Deze visie wordt nog steeds algemeen geaccepteerd.

Het atol Marakei dat in oktober 2012 door
medewerkers van het Museon bezocht werd.

De theorie is dat door het geleidelijk lager worden van een vulkaan in zee zo’n vulkanisch eiland verandert. In eerste instantie is het een bergachtig eiland, een losse vulkaan in de zee. Naar mate de vulkaan over miljoenen jaren langzaam wegzakt omdat de zeebodem daalt of afbrokkelt door erosie, verandert het in een kleiner eiland met een barrièrerif eromheen. Op ten duur blijft alleen nog maar het ronde koraalrif over. 

De stappen in de ontwikkeling van een atol
uit een vulkaaneiland.

Het eiland Bora Bora. Het groeiende koraalrif eromheen is al
zichtbaar als een aparte ring rond een ondiepe lagune met daar
middenin nog de restanten van de oude vulkaan.

Darwin redeneerde dat koralen die zich om een vulkanisch eiland heen bevinden, langzaam mee groeien en zodoende rond het zeeniveau blijven, terwijl de onderliggende vulkaan langzaam onder water verdwijnt. Als de vulkaan verdwenen is, is het eiland een atol geworden. Het omringende koraalrif wordt een barrièrerif omdat de binnenin gelegen koralen minder gunstige groeimogelijkheden hebben. Het gebied binnenin een atol ligt vaak dieper en bevat soms ook zoet of brak water.

De eilanden van Hawaii laten van oost naar west de ontwikkeling van atollen
ook zien. Het jongste eiland, Hawaii, is vulkanisch erg actief. De iets oudere
eilanden niet meer. Naar het westen toe zijn de eilanden ouder, verder
afgesleten en is de aardkorst gedaald zodat de oude vulkaan niet meer
boven water uit steekt.

Meer informatie:
- Mooie uitleg over de vorming van een atol vanaf het strand: YouTube.com/watch?v=btRCAQHqbdY
- Collega's van het Museon bezochten voor een tentoonstelling een atol van Kiribati. De tekst van deze blogbijdrage is geïnspireerd door hun verzoek om informatie over hoe een atol gevormd wordt. Kijk voor meer over het werk van het Museon op: Klimaatverhalen.nl

The English version of this blog item: Sinking volcanoes in pacific ocean

From the edge of space; hoogste marketingstunt ooit

Die Felix Baumgartner toch, die in vol Red Bull-ornaat een sprong waagde van 39 km hoogte. Zogenaamd om wetenschappelijke ontdekkingen te doen en zogenaamd van de rand van onze atmosfeer. Je zult al door hebben dat ik er kromme tenen van krijg. En het ergste is nog wel dat Red Bull en alle mediapartners maar nieuws blijven brengen over deze sprong.

"From the edge of space" is de telkens terugkerende tekst. Over het algemeen wordt de Kármánlijn aangehouden als de grens waar de ruimte begint. Dit is 100 km hoog. En wist je dat zelfs op 355 km hoogte het internationale ruimtestation ISS nog een klein beetje wordt afgeremd door de laatste moleculen van de aardse atmosfeer? Baumgartner is dus niet eens in de buurt van de ruimte geweest.

De records die Baumgartner brak (de hoogste parachutesprong, de hoogste ballonvaart en sneller gaan dan de snelheid van het geluid) zijn geen hoogstandjes van 2012. Het zijn slechts verbeteringen van records van Joseph Kittinger uit 1960, nota bene. Kittinger sprong van 31 km naar beneden, was zelfs langer in vrije val, dat record heeft Baumgartner dus niet verbroken. Hij viel met een maximum snelheid van 988 km/h, niet eens zoveel minder dan de geluidssnelheid (1236 km/h). In ruim 50 jaar is daar dus weinig aan toegevoegd...

Joseph Kittinger springt op 16 augustus 1960 uit een ballon
op 31,3 km hoogte. 

Ik heb altijd een zwak gehad voor Kittinger. Een typisch voorbeeld van iemand die het onwetende in stapte, gewoon om te proberen hoe het zou zijn. Iemand moest het doen, toch? Hij verlor er bijna zijn arm mee omdat een handschoen faalde bij -50C. Hier werd echte wetenschappelijke vooruitgang geboekt, ook al zag het er niet zo gelikt uit.

Red Bull maakt er een gelikt reclamespotje van. Het is gewoon een marketingmachine die draait op gebakken lucht. Het typeert helaas de tijdgeest. Geen inhoudelijke vernieuwing, maar vooral oude wijn in nieuwe zakken. Spektakel en amusement vieren hoogtij ten koste van inhoudelijke vooruitgang. Ik walg erbij, laat dat duidelijk zijn.

Meer weten?
De site van Red Bull, zonder al te veel informatie: www.redbullstratos.com/the-mission/world-record-jump/
Voor het geval iemand wil lezen waar het in 1960 echt om ging: wikipedia.org/wiki/Project_Excelsior

The English version of this blog item: From the edge of space, highest marketing campaign ever.